Historia parafii

Kalendarium historii parafii Rzyki

20 październik 1782

Cesarz austriacki Józef II wydał patent o regulacji sieci parafialnej w Galicji. Przewidziano w nim fundacje nowych parafii i budowę kościołów. Jeden z nich miał być wzniesiony w Rzykach. Dotąd wieś przynależała do parafii w Wieprzu, zaś jej mieszkańcy uczęszczali na nabożeństwa i przyjmowali sakramenty w sąsiednim kościele andrychowskim, który był jej filią. Tu odprawiały się też pochówki rzyczan.
Rozpoczęte wtedy starania o budowę kościoła i fundację samodzielnej parafii ciągnęły się przez blisko dekadę.

* * * * *
1787

Projekt drewnianego kościoła sporządzony przez krakowskiego architekta, pochodzenia francuskiego, Szczepana Humberta, na żądanie Fryderyka Piotra hrabiego Dunina, dziedzica dóbr zatorskich i właściciela Rzyk. Świątynia, z półkolistym prezbiterium, została zaprojektowana na planie krzyża, o łącznej długości 40 łokci (ok. 20 m) i szerokości 30 łokci (ok. 15 m).

* * * * *
31 styczeń 1793

Andreas de Breüning, austriacki inżynier cyrkularny, zaprezentował kosztorys, nowy plan kościoła i plebanii oraz wymierzył plac pod ich budowę na gruncie dworskim. W miejsce drewnianego zdecydowano się na wybudowanie murowanego kościoła pod dachem gontowym. Koszty fundacji parafii oszacowano na 1.777 złotych reńskich i 3 krajcary. Finansowano je z kilku źródeł. Poza właścicielami dóbr i zarazem kolatorami (rodzina Duninów) sami rzyczanie ofiarowali duże sumy, wzbogaceni handlem wyrobami tkackimi (obrusami, serwetami i drelichami). Pośród głównych fundatorów i dobrodziejów należy wymienić rodziny: Tomiczków, Wawrzynów, Kusiów, Wnęczaków, Młocków, Miśków, Hajostów, Szafarzy, Burych, Ciborów i Młynarczyków.

* * * * *
1793-1796

Budowa kościoła, pod patronatem Zofii z Małachowskich hrabiny Duninowej, zajęła nieco ponad 3 lata. Do końca 1793 roku ukończono fundamenty i mur o wysokości 1 metra. W 1794 roku wzniesiono ściany, aż pod same sklepienie i wykonano podstawowe pracy ciesielskie. W stanie surowym kościół ukończono już w październiku 1795 roku. Data ta do dziś znajduje się na murze kościelnym nad prezbiterium. W 1796 roku prowadzono roboty przy wyposażeniu kościoła. Prace te wykonało czterech murarzy sprowadzonych do Rzyk. Kierował nimi majster murarski Antoni Gręszka z Opawy, a przy pracach ciesielskich dopomagali mu miejscowi cieśle: Mateusz i Wojciech Młocek, Dominik Młynarczyk i Andrzej Góralow. Do budowy kościoła zużyto 97.290 sztuk cegły!

* * * * *
25 lipiec 1796

Erygowanie parafii i poświęcenie kościoła przez ks. Jakuba Rudeckiego, proboszcza Wieprza i Andrychowa. Za patrona obrano Świętego Jakuba Apostoła Starszego. Do kanonicznej nominacji pierwszego proboszcza w 1800 roku kościół w Rzykach funkcjonował jako filia parafii Wieprz, a jej proboszcz ks. Jakub Rudecki tytułował się proboszczem Wieprza, Andrychowa i Rzyk.

* * * * *
lipiec 1796 – sierpień 1797

Posługę pierwszego kapłana parafii Rzyki pełnił ks. Patrycy Rudecki, z zakonu Ojców Reformatów z Kęt, natenczas posługujący przy kościele andrychowskim, brat ks. proboszcza Jakuba Rudeckiego.

* * * * *
1797–1828

Pracę duszpasterską w parafii prowadził ks. Wojciech Banecki z Czarnego Dunajca, wyświęcony na kapłana w 1792 roku. Najpierw był komendariuszem (zarządcą – administratorem), a od 16 października 1800 roku pierwszym kanonicznie mianowanym proboszczem Rzyk. Urząd swój pełnił gorliwie przez 31 lat.

* * * * *
1 październik 1808

Pierwsza w dziejach parafii wizytacja biskupia, w czasie której miał miejsce obrzęd konsekracji kościoła połączony z sakramentem bierzmowania. Dokonał go biskup krakowski ks. Andrzej Rawa Gawroński.

* * * * *

1809

Święcenia kapłańskie Jędrzeja (Andrzeja) Tomiczka w Wiedniu, wnuka głównego fundatora kościoła Jakuba Tomiczka i pierwszego organisty Michała Linderskiego. Pełnił posługę jako dziekan i rektor seminarium diecezjalnego w Przemyślu. Zasiadał też w tamtejszej Kapitule Katedralnej. Zmarł w 1853 roku (†69 lat).

* * * * *
16 czerwiec 1815

Parafia Rzyki zapisem testamentowym z 1813 roku księżnej Apolonii Poniatowskiej, bratowej ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego, właścicielki Rzyk i dóbr zatorskich, otrzymała sumę 200 florenów (złotych reńskich) na wyposażenie kościoła w sprzęty liturgiczne.

* * * * *
9 wrzesień 1825

Wizytacja parafii przez biskupa tynieckiego Grzegorza Tomasza Zieglera, w czasie której udzielił sakramentu bierzmowania 296 osobom. Z protokołu powizytacyjnego wynika, że parafia Rzyki liczyła około 1.900 wiernych, mieszkało tu także 20 Żydów, a przy kościele działała szkółka parafialna, w której funkcję nauczyciela pełnił Michał Banecki, miejscowy organista i pisarz gromadzki, brat ówczesnego proboszcza ks. Wojciecha Baneckiego. Wieś była własnością księżnej Konstancji z Poniatowskich Tyszkiewiczowej.

* * * * *
18 czerwiec 1828

Śmierć ks. Wojciecha Baneckiego (†69 lat), pierwszego proboszcza parafii od 1800 roku. Spoczywa na cmentarzu przykościelnym za głównym ołtarzem kościoła.

* * * * *
czerwiec 1828 – styczeń 1829

Ks. Grzegorz Droździk administratorem parafii.

* * * * *
1829-1848

Ks. Józef Słodykiewicz, urodzony w Ciężkowicach koło Tarnowa w 1800 roku, wyświęcony na kapłana w 1825 roku, został drugim proboszczem. Jako jedyny w historii parafii pełnił funkcję wicedziekana dekanatu wadowickiego przez blisko 5 lat. Z Rzyk został usunięty z przyczyn politycznych, za działalność patriotyczną w okresie Wiosny Ludów. Przeniesiony do Nowego Wiśnicza zmarł w 1858 roku.
* * * * *
1835

Staraniem ks. Józefa Słodykiewicza wybudowano wieżę kościelną, która była niska, gdyby porównać ją do obecnej. Dodała ona wyglądowi zewnętrznemu kościoła majestatu i powagi. Dotychczas znajdował się na nim tylko mur wieżowy zwieńczony płaskim, dwustronnym, gontowym daszkiem. Powiększeniu uległ również chór kościelny. Zwiększyła się zatem ogólna powierzchnia kościoła.
* * * * *
22 październik 1843

Po niemal 50 latach funkcjonowania zamknięto cmentarz przykościelny. Ostatnią pochowaną osobą była Zofia Butora (†57 lat). W latach 1796-1844 dokonano tu 2.864 pochówków.

* * * * *

1844

Powstanie Bractwa Wstrzemięźliwości z inspiracji ks. Józefa Słodykiewicza.

* * * * *
1848-1878

Ks. Jan Bobczyński z Czarnego Dunajca trzecim proboszczem parafii.

* * * * *
24 czerwiec 1857

Poświęcenie trzeciego w dziejach parafii – do dziś istniejącego – cmentarza parafialnego.

* * * * *
14 sierpień 1864

Kanoniczna wizytacja parafii przez ks. biskupa Józefa Alojza Pukalskiego z Tarnowa, gdyż do 1880 roku parafia Rzyki przynależała do diecezji tarnowskiej.

* * * * *
1878-1893

Ks. Stanisław Paszyński, urodzony w Tarnowie, powstaniec styczniowy z 1863 roku, wyświęcony na kapłana w 1871 roku, zapisał się w historii parafii jako jeden z najbardziej energicznych proboszczów.
* * * * *
1884

Z okazji wizytacji biskupiej ks. Albina Dunajewskiego z Krakowa ks. Stanisław Paszyński założył kronikę parafialną, w której notował najważniejsze wydarzenia z życia kraju, kościoła i parafii, a także pogodę i inne anomalia atmosferyczne zaobserwowane w Rzykach. Inicjatywę tę kontynuują tutejsi proboszczowie do dziś.

* * * * *
1885

Kościół zyskał bogatą polichromię, wykonaną przez Józefa Paszyńskiego z Tarnowa, brata ks. proboszcza Stanisława Paszyńskiego, a ołtarz główny złocenia. Pieniądze na ten cel ofiarował Teodor Drapella, nadleśniczy dóbr zatorskich w Rzykach, a także niektórzy parafianie.

* * * * *
1893-1899

Ks. Franciszek Saferna, rodem z Wieprza, piątym proboszczem parafii. Po zaledwie 6 latach przechodzi na parafię do Piotrowic, gdzie zmarł 27 IV 1912 roku, w 29 roku kapłaństwa.

1897

Z inspiracji ks. Franciszka Saferny reaktywowano dawne Bractwo Wstrzemięźliwości.

* * * * *
1900-1914

Ks. Józef Zdrowak, wyświęcony na kapłana w 1873 roku w Tarnowie, pełnił urząd proboszcza. W 1913 roku otrzymał godność kanonika z prawem noszenia Rokiety i Mantoletu.

* * * * *
1900

Powstanie Bractwa Różańcowego i urządzenie ołtarza Matki Bożej Różańcowej w bocznej nawie kościoła.
* * * * *
22 sierpień 1900

Dekretem papieskim Leon XIII zatwierdził siedmioletni odpust ku czci św. Jakuba Apostoła dla parafii Rzyki. Udzielił zupełnego odpuszczenia grzechów wszystkim wiernym, którzy w dzień tegoż świętego lub w oktawę jego święta pobożnie nawiedzą kościół parafialny i wypełnią określone warunki.
* * * * *
1907

Z inicjatywy księdza proboszcza Józefa Zdrowaka i przy poparciu parafian wybudowano nową murowaną plebanię.

* * * * *
1912

Kościół otrzymał nowe pokrycie z dachówki w miejsce starych drewnianych gontów.

* * * * *
14 marzec 1914

Ks. Józef Zdrowak odszedł na emeryturę po 14 latach duszpasterzowania parafią. Zamieszkał w Kętach, gdzie zmarł w 1930 roku, w wieku 83 lat.

* * * * *
1910-1950

Posługę duszpasterską pełnił ks. Karol Gelata, urodzony w 1871 roku w Wadowicach, wyświęcony na kapłana w 1899 roku w Krakowie. W latach 1910-1914 wikary, następnie administrator, a od 1914 roku siódmy proboszcz parafii Rzyki.
* * * * *
1923-1924

Staraniem księdza Karola Gelaty podniesiono wieżę kościelną i nakryto nową cebulastą kopułą z blachy cynkowej, zwieńczoną krzyżem. Autorem planu przebudowy był krakowski inżynier Adam Czumka. Wysokość wieży wraz z krzyżem wynosi 17 metrów. 30 kubików drzewa do jej przebudowy i kwotę 2.960 zł ofiarował kolator parafii i właściciel wsi arcyksiążę Karol Stefan Habsburg z Żywca.
* * * * *

23 wrzesień 1928

Konsekracja 3 dzwonów ufundowanych ze składek kolatora arcyksięcia Karola Stefana Habsburga z Żywca, parafian i wychodźców z Ameryki, rodem z Rzyk.

* * * * *
1938

Z kanoniczną wizytacją parafii przebywał w Rzykach Książę Metropolita Krakowski Adam Stefan Sapieha. Odwiedził także szkołę, gdzie spotkał się z gronem pedagogicznym i uczniami. Była to jego druga wizyta w Rzykach (pierwsza w 1927 roku).

* * * * *
10 luty 1942

Okupant niemiecki dokonał rekwizycji trzech dzwonów na cele wojenne o łącznej wadze 1.204 kg.

* * * * *
6 grudzień 1945

Ks. Bronisław Michalski rozpoczął posługę wikarego u boku ks. Karola Gelaty. W szkole uczył religii i języka francuskiego.

* * * * *
13 wrzesień 1950

Śmierć ks. kanonika Karola Gelaty (†79 lat) po 51 latach kapłaństwa. Przez 40 lat posługiwał w Rzykach, w tym 36 na stanowisku proboszcza.

* * * * *
1950-1968

Posługę duszpasterską pełnił ks. Bronisław Michalski, najpierw jako długoletni administrator parafii (1950-1966), a następnie jej proboszcz (1966-1969).

* * * * *
25 grudzień 1950

Z inspiracji ks. Bronisława Michalskiego zabłysnęło w kościele po raz pierwszy światło elektryczne. O północy w czasie Pasterki 20 żarówek, o mocy 100 kilowatów, rozjaśnił prąd wytwarzany przez agregat prądotwórczy, o mocy 3000 kilowatów, umieszczony w składnicy obok kościoła. Od tej chwili w niedziele i święta w czasie nabożeństw oraz pogrzebów i ślubów kościół oświetlano prądem. Na pełne oświetlenie trzeba było jeszcze poczekać do elektryfikacji wsi w 1957 roku.
* * * * *

1955

Zakupiono i poświęcono dwa nowe dzwony w miejsce tych, które zrabował niemiecki okupant.
* * * * *
24-25 wrzesień 1959

Wizytacja parafii przez ks. biskupa krakowskiego Karola Wojtyłę, połączona z sakramentem bierzmowania 500 osób. W protokole powizytacyjnym ks. biskup zauważył, że szczególnym osiągnięciem ks. Bronisława Michalskiego było usunięcie sprzedaży wódki z miejscowej spółdzielni.

* * * * *
listopad 1965

Parafialne obchody zbliżającego się jubileuszu Millenium 1000-lecia Chrztu Polski, połączone z aktem oddania się parafii Rzyki w macierzyńską niewolę Maryi za wolność Kościoła Świętego.

* * * * *
14-15 luty 1968

Peregrynacja Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej z okazji Milenium 1000-lecia Chrztu Polski.
* * * * *

1969-1988

Ks. mgr Jan Spytkowski proboszczem parafii. Urodził się w 1919 roku w Krakowie. Przez 20 lat przebywał w Zakonie Ojców Reformatów, gdzie też przyjął święcenia zakonne 30 V 1943 roku. Jako kapłan diecezjalny w archidiecezji krakowskiej służył na posadach wikariuszy w Libiążu, Chrzanowie i Rabce, skąd przeniesiony do Rzyk w 1969 roku pełnił tu funkcję dziewiątego w historii parafii proboszcza.

* * * * *
1975

Ksiądz kardynał Karol Wojtyła odwiedził Oazę młodzieży przebywającą na wakacjach
w Rzykach.
* * * * *
1986

Poświęcenie Domu Katechetycznego przez ks. biskupa Kazimierza Górnego.

* * * * *
1989-2016

Ks. Jan Nalepa dziesiątym proboszczem parafii.

* * * * *
25 marzec 1992

Parafia Rzyki w granicach nowopowstałej diecezji bielsko-żywieckiej. Jej pierwszym biskupem został Tadeusz Rakoczy. Diecezję powołał do życia papież Jan Paweł II bullą Totus Tuus Poloniae Populus.
* * * * *
27 wrzesień 1992

Ks. biskup Janusz Zimniak poświęcił trzeci brakujący od czasów wojny dzwon imieniem św. Jakuba (600 kg), ufundowany przez parafian mieszkających w USA.

* * * * *
1994

Do kościoła przymurowano Kaplicę Bożego Miłosierdzia i powiększono zakrystię. Kaplicę poświęcił ks. biskup Tadeusz Rakoczy.

* * * * *
1 wrzesień 1996

Jubileusz 200-lecia parafii z udziałem ks. biskupa Tadeusza Rakoczego, poprzedzony misjami parafialnymi, które prowadził ks. Eugeniusz Góra (25-30 VIII).

* * * * *
28 wrzesień 1998

Peregrynacja Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w parafii Rzyki przed zbliżającym się Jubileuszem 2000 lat Chrześcijaństwa.

* * * * *
1999-2015

Generalny remont zabytkowego kościoła. Wykonano nowe pokrycie kopuły na wieży kościelnej i na sygnaturce (1999), zmieniono konstrukcję więźby dachowej (2004), położono nowy tynk i odmalowano fasadę i wieżę główną kościoła (2005) oraz jego ściany (2007-2008). W kościele odrestaurowano ołtarze (2010), tabernakulum (2012), ambonę (2014), balaski (2014), chrzcielnicę (2010), organy na chórze (2006), ławki, konfesjonały, witraże, obrazy i Stacje Drogi Krzyżowej (2005), pająki (2011), a przede wszystkim poddano konserwatorskim zabiegom starą polichromię (2010 – polichromia w prezbiterium, 2011 – polichromia w głównej nawie i bocznych nawach kościoła oraz na chórze) oraz najcenniejszych rzeźb i feretronów (2010). Zadbano także o obejście kościoła i budynków parafialnych, wybudowano kamienną kapliczkę Matki Bożej w ogrodzie obok kościoła (2002), oświetlono kościół i plebanię (2002), wyremontowano starą plebanię (2007), ułożono chodnik koło kościoła z kostki brukowej (2014), otynkowano i pomalowano Dom Katechetyczny (2004). Wszystkie prace, co warte podkreślenia, przeprowadzono bez jakichkolwiek zewnętrznych dotacji, a tylko i wyłącznie dzięki solidarnej ofiarności samych parafian.

* * * * *
3 sierpień 2015

Wizyta ks. arcybiskupa Juliusza Janusza w Rzykach, Nuncjusza Apostolskiego pracującego w Słowenii.

* * * * *
5-6 luty 2016

Z okazji Nadzwyczajnego Jubileuszu – Roku Miłosierdzia, ogłoszonego przez papieża Franciszka, parafia gościła obraz Pana Jezusa Miłosiernego z relikwiami św. Siostry Faustyny Kowalskiej i św. Jana Pawła II.

* * * * *
27 sierpień 2016

Ks. Krzysztof Moskal mianowany nowym proboszczem. Kanoniczne objęcie parafii nastąpiło w uroczystość odpustową ku czci Matki Bożej Pocieszenia (28 sierpnia).
Jest 11 proboszczem w historii parafii.

* * * * *
1 listopad 2016

Poświęcenie nowej, poszerzonej, części cmentarza parafialnego.

* * * * *

Opracował: Artur Oboza